Omgaan met weerstand
Iedere trainer of trainingsacteur heeft er wel eens mee te maken: weerstand in trainingen. Trainer Arie Speksnijder had daarom op donderdagavond 14 september een leergierige online groep (12 deelnemers) voor zich, op de workshop ‘Omgaan met weerstand’. Hij legde eerst uit wat weerstand eigenlijk is. Weerstand is verzet tegen de inhoud (bv aan te leren gedrag), tegen de trainer/acteur (bv te directief), tegen de organisatie, of tegen de vorm (geen rollenspel willen doen).
Hij inventariseerde enkele weerstand-uitspraken die je vaak hoort bij rollenspellen, zoals: ‘hier zie ik het nut niet van in’, ‘ik geloof niet in de methodiek’, ‘ik doe het in het echt heel anders’ of ‘het is nep en gekunsteld en dan blokkeer ik’. Vervolgens wierp hij diezelfde uitspraken ons voor, en moesten we zodanig reageren dat hij zich gehoord voelde. Dat gebeurt dus niet als je meteen naar verandering wilt, of jargon gaat gebruiken! Je wilt als acteur misschien wel meteen gaan overtuigen, of het ‘weerstandvirus isoleren’, maar - zo benadrukte Arie - weerstand is in de eerste plaats een verzoek om begrip! Je hoeft dus niet te reageren op de oplossing die een deelnemer aandraagt, maar je moet proberen de bedoeling erachter helder te krijgen.
Het instrument dat hij in deze workshop aandroeg voor het opvangen van weerstand: reflectief luisteren. Dit is een speciaal soort samenvatting – uitgewerkt in de Motiverende Gespreksvoering – waarbij je begrip toont, maar óók op een subtiele manier het gesprek kan sturen. Hij somde enkele kenmerken op: een reflectie is neutraal (‘je vindt dat de manager getraind moet worden, en niet jij’), stellend (geen vraagteken), kernachtig (meestal gericht op één aspect van de boodschap van de ander) en een beredeneerd gissen (informatie gebruiken om in eigen woorden bedoeling duidelijk te krijgen). We oefenden in het reflecteren in verschillende tweetallen met een eigen casus waar je je zorgen over iets maakte. Wat bleek, soms is een gewaagde reflectie juist goed, dat brengt diepte in een gesprek. En wat ook bleek, iedere reflectie is anders, er bestaat niet één goede reflectie. Als een ander heel zuiver iets verwoordt, dan voegt een reflectie zelfs niets toe.
Bij weerstand werkt het vaak het best om te reflecteren op emoties, die hebben toch altijd voorrang. Zinnen zoals: ‘je baalt ervan dat…’, of ‘je voelt je onzeker als een hele groep naar je kijkt’… Belangrijk is dat je niet meteen een vraag toevoegt, laat de ander reageren. Reageert de ander met ‘ja, precies’ dan kun je doorvragen. Maar soms corrigeert de ander met: ‘onzeker?, het werkt gewoon niet!’ Dan heb je weer wat te reflecteren tot je zeker weet dat je elkaar begrijpt.
Je kunt ook reflecteren op de bedoeling (‘je vindt dat…’), waarden (‘voor jou is het belangrijk dat…’), verlangen (‘het liefst zou je…’) en dubbelzijdigheid (‘aan de ene kant, aan de andere kant’). Aan het eind oefenden we in tweetallen in een casus met eigen weerstand. De uitdaging hierbij was: laat de ander praten, los de weerstand niet op, reflecteer tot er ontspanning optreedt. Valkuil kan hierbij zijn dat je wilt dat de ander jouw (perfecte!) reflectie moet accepteren!
Mooi was, hoe Arie vertelde dat hij reflectief luisteren is gaan zien als een ‘way of living’. “Het werkt vooral als je het ziet als een uitdrukking van de mens die je wilt zijn, niet zozeer als een manier om weerstand op te vangen”. Hij benadrukte dat je veel moet oefenen in het dagelijkse leven, want pas dan ga je het op een gegeven moment automatisch toepassen bij weerstand.
Een nuttige, boeiende workshop waarin Arie ons op een aangename manier meenam in het luisteren met het hart (wat hierna komt, bv het maken van afspraken met een deelnemer, bleef wat onderbelicht gezien de beschikbare tijd) en hij liet ons lekker oefenen. We kregen op het eind een reader gemaild, waarin we alles nog eens rustig konden nalezen.
Ed Korff de Gidts