“Wat heb ik eraan?” – hoe nieuw wordt jouw nieuwe jaar?
31 december 2015 door Loes Wouterson
Iedereen die les geeft, trainingen of workshops geeft komt het tegen. Deelnemers of studenten die zeggen: ‘Wat heb ik hier nu aan in de praktijk?’ of ‘Ik heb er nu kennis mee gemaakt, maar ik kan het nog steeds niet.’ Het hangt een beetje van de persoon en toonzetting af, of het om vragen of zorgen gaat of dat het meer als verwijt moet worden opgevat. Als een tekortkoming van de opleider, docent, trainer of van degene die de training bedacht, ontworpen of besteld heeft.
“All I’m asking for is a little respect seeing as I pay you £ 9,000 a year.”
Ongeveer een week geleden viel mijn oog op een artikel dat verscheen op de website van het Britse dagblad The Guardian.
Een docent schrijft dat hij of zij posters van studenten ziet hangen met de tekst: “All I’m asking for is a little respect seeing as I pay you £ 9,000 a year.”
Met een collega reflecteert de docent op voorbeelden die ze doen concluderen dat steeds minder studenten student zijn op de manier zoals zij dat zelf waren en dat de studenten van nu zich in toenemende mate als klant of consument gedragen.
Zo was er een student die teleurgesteld was dat hij een laag cijfer had omdat hij zoveel geld had betaald voor de opleiding. Een andere student die werd aangesproken op het niet lezen van een artikel voorafgaand aan het college, zei: “I pay you to teach me what’s in the article, not the other way around.”
Tussen de klachten over cijfers was er één van een student die zei dat zijn cijfers niet konden kloppen, want hij was bij alle colleges geweest, alsof het bijwonen dan wel het reproduceren van colleges hem goede cijfers moest opleveren.
Kortom het leren leek te worden geëxternaliseerd: iets wat je aanschaft en wat een ander aanlevert.
Certificaat
Door mijn verschillende soorten werkzaamheden, maak ik veel kortdurende trainingen en workshops mee (één tot enkele dagen). Niet zelden vang ik dan ook een flard op van het moment waarop certificaten worden uitgereikt. Dat kan kort volgen op een van die vragen of commentaren waarmee ik begon: ‘wat kan ik hier nu mee?’
Wat vertelt het certificaat dan precies? Dat de deelnemer de workshop of training heeft bijgewoond. Niets over de manier waarop. Niets over hoe hij of zij gestart is en geëindigd. Niets dus over de afgelegde weg.
Een oude wijsheid luidt: ‘het gaat om de reis, niet om de eindbestemming’. En zoals dat gaat met oude wijsheden, raken ze wat belegen en worden ze niet zelden met gegaap begroet. Toch is dat wat leren voor mij is.
Het talent van kinderen
Als je jong bent is de opbrengst van wat je leert heel duidelijk. Je leert staan en hopla: je kunt meteen bij de dingen op dat tafeltje waar je anders niet eens een blik op kon werpen. Niet zo vreemd dat je bereid bent om er veel tijd in te steken om het te leren en daarbij te vallen en weer op te staan. Geen kind dat tijd en energie steekt in facesaving operations om te verbloemen dat het valt. Het accepteert dat je niets kan leren over staan en balans als je het niet uitprobeert en ontdekt hoe het werkt.
Kinderen blijken ook nog eens uitzonderlijk goed te zijn in leren doordat ze in staat zijn en zichzelf toestaan zich dingen voor te stellen, hypothesen te vormen en dingen uit te proberen. Ze zijn daar zelfs zo sterk in, dat volwassenen proberen via computerprogramma’s die uitzonderlijke en onconventionele plasticiteit na te bootsen om de probleemoplossende kwaliteit en waarschijnlijkheidsinschattende vermogens ervan te ‘vangen’.
Autonomie van het leren
Omdat je al veel geleerd hebt als volwassene, is de opbrengst van het leren van iets nieuws niet altijd net zo evident. En als je volwassen bent, heb je inmiddels zoveel geleerd dat vallen iets lijkt om je voor te schamen, ook als het figuurlijk is. Misschien dat we daarom geneigd zijn zo behoudend te leren en een deel van de verantwoordelijkheid uit te besteden. Misschien dat we als volwassene daarom wel eens afdwalen van het idee dat leren tijd, moeite en investering vraagt. En vergeten dat je zelf de schatbewaarder bent: de enige die weet wat je allemaal al weet en kunt en wat de moeite van het verwerven waard is. De enige ook die kan ervaren en ontdekken wat de beste route is om dat te doen.
Dat uitbesteden aan iemand anders, al is die persoon nog zo goed, zou net zoiets zijn als een ander vragen voor jou je relatie te onderhouden. Alles wat leren oplevert ligt besloten in zelf de weg vinden om het je eigen te maken, de pijn en moeite te ervaren van het vallen en opstaan en ook de vruchten te plukken wanneer die er zijn en de absolute kick te beleven wanneer je iets kan wat je eerder niet kon.
Het werken voor film en televisie heeft me deels ‘opgevoed’ in het leren.
Wat ik ook doe en hoe ik me ook voorbereid, als ik op de set kom is het altijd anders.
De locatie ziet er anders uit dan ik me voorstelde.
Of de mise-en-scene op de locatie is anders waardoor mijn personage, bijvoorbeeld, niet zittend op de bank dat gesprek voert, maar lopend door de kamer, of terwijl ze boodschappen opruimt of bovenaan een trap, of wat techniek (camera, geluid, licht), het ‘plaatje’ (hoe ziet het eruit) of de regisseur (interpretatie, opvatting) ook maar vraagt.
Of er is tekst geschrapt. Of toegevoegd. Of gewijzigd.
Of je tegenspeler heeft een hele andere interpretatie, intonatie, reactie, expressie.
Kortom, het grootste geschenk dat ik mezelf kon geven is onafhankelijk van omstandigheden mijn werk kunnen doen op een manier waar ik zelf achter kan staan en zo dicht mogelijk bij mijn beste kunnen.
Dat is voor mij waar leren over gaat: zoveel mogelijk situaties meemaken, waardoor je begrijpt hoe je het best kan functioneren op een manier waar je zelf blij en gelukkig van wordt. Misschien is het ook om die reden dat ik op de toneelschool het meeste leerde tussen de lessen in, niet in de lessen zelf. Terwijl ik dat leren tussen die lessen in kon doen, door wat de docenten in de lessen hielpen veroorzaken. Zij voegden richtingaanwijzers en mijlpalen toe aan de weg die ik aflegde tussen wat ik nog niet kon en wat ik wilde kunnen.
Dus ja … als ik in de schoenen ga staan van degene die les krijgt, een training bijwoont of een workshop, zeg ik wie wil er afhankelijk zijn van een docent en zijn of haar repertoire? Waarom zou je dat willen? Een les, training of workshop is voor mij een moment van kennis delen, in een situatie stappen waar ik me toe kan verhouden, ontdekken wat de ruimte is tussen wat ik kan en waar ik naartoe wil. En uitvinden hoe ik de weg af kan leggen tussen het huidige en het toekomstige punt. Liefst met iemand die dat snapt en respecteert en daar interessante gezichtspunten, kennis en oefensituaties aan kan toevoegen tijdens de contactmomenten in een les of training.
Ik volg les dus ik kan – #nottrue
Heeft het zin om na een les tegen een docent of trainer te zeggen: ‘Ik kan het nog steeds niet’? Mijn antwoord: nee. Niet als dat het eind van je zin is. En zeker niet als de betrekkingsboodschap is dat je vindt dat de docent daar (mede)verantwoordelijk voor is. Als je zin daar niet eindigt en je ontdekt samen met de docent of trainer, waar je bent beland, wat je onderweg tegenkwam en waar je graag naar toe wilt, dan heb je kans dat je niet alleen jezelf precies laat doen waar je goed in bent, maar ook de leerkracht precies laat doen waar hij of zij goed in is.
Dan zou je zomaar waar voor je geld kunnen krijgen.
